24.04.2016

 Ο περσινός χρόνος αποτελούσε την εκατοστή επέτειο της γενοκτονίας των Αρμενίων, κατοίκων της δυτικής Αρμενίας, από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι ενέργειες αφανισμού του αρμενικού πληθυσμού διήρκησαν από το 1894 έως και το 1923. Ανά καιρούς, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης αναφέρονται τόσο στη γενοκτονία των Αρμενίων όσο και σε άλλα γεγονότα μαζικών εξοντώσεων πληθυσμών, όπως το ολοκαύτωμα των Εβραίων, η γενοκτονία των Ελλήνων, των Ασσυρίων, των Χαλδαίων, των Γιαζιντών, των Αθίγγανων, οι μαζικοί διωγμούς στην Καμπότζη, οι δολοφονίες στη Ρουάντα, στο Νταρφούρ, το Μπουρούντι, κ.ά.
Τα προαναφερόμενα τραγικά γεγονότα χαρακτηρίζονται από το Διεθνές Δίκαιο ως γενοκτονίες. Σύμφωνα με τη «Σύμβαση περί Πρόληψης και Καταστολής του Εγκλήματος της Γενοκτονίας», όπως αυτή συντάχθηκε και καθιερώθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στις 9 Δεκεμβρίου του 1948, αναφέρεται: ως γενοκτονία νοείται οποιαδήποτε ενέργεια, ενεργουμένη με πρόθεση την ολική ή μερική καταστροφή μιας εθνικής, εθνολογικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας (Άρθρο ΙΙ).
Σύμφωνα με τον συγκεκριμένο ορισμό, πράξεις γενοκτονίας μπορούν να θεωρηθούν, εκτός από τα παραπάνω αναγραφόμενα γεγονότα, και οι αναίτιες εκτελέσεις εκατομμυρίων φιλήσυχων πολιτών της ΕΣΣΔ, της Πολωνίας, Γιουγκοσλαβίας (κυρίως Σέρβων), Ελλάδος, Γαλλίας, Κίνας και άλλων χωρών κατά την περίοδο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Παρόλο που στην αναφερόμενη Σύμβαση τα μαζικά μέτρα καταπίεσης και εξολόθρευσης εκατομμυρίων ανθρώπων για πολιτικούς λόγους δεν συγκαταλέγονται στις γενοκτονίες, τείνω να διαφωνήσω. Και αυτό γιατί, όπως αναφέρει και ο πρώην γερουσιαστής των ΗΠΑ, Ντέιβιντ Ντιουκ (David Duke), ο μπολσεβίκος επίτροπος που σκοτώνει τον τσάρο και τους απογόνους του, ο μαοϊστής της κόκκινης περιπολίας που δολοφονεί εν ψυχρώ χιλιάδες ανθρώπους που λαμβάνουν μέρος στις «πολιτικές επαναστάσεις», το μέλος της εβραϊκής συμμορίας «Στερν» που σφάζει Παλαιστίνιους στο Ντεΐρ Γιασίν, Άραβας τρομοκράτης που ανατινάζει την εμπορική αγορά του Τελ Αβίβ, δεν έχουν καμία διαφορά από το μέλος των Ες Ες που δολοφονούσε Εβραίους κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο (1).
Στις 12 Απριλίου έτυχε να δω τη μετάδοση εκ Βατικανού της λειτουργίας στο ναό του Αγίου Πέτρου που ήταν αφιερωμένη στη μνήμη των θυμάτων της Γενοκτονίας των Αρμενίων. Ο πάπας της Ρώμης τόνιζε ότι η εξολόθρευση εκατομμυρίων ανθρώπων δε δύναται να αιτιολογηθεί και να ξεχαστεί.
Γενικότερα, τα ΜΜΕ και πληθώρα επιστημονικών συγγραμμάτων εφιστούν ιδιαίτερη προσοχή στη Γενοκτονία των Αρμενίων και στο Ολοκαύτωμα των Εβραίων. Οι δύο αυτές τραγωδίες αποτελούν μελανά σημεία της παγκόσμιας ιστορίας, λόγω της κλίμακας των εκτελέσεων και των μεθόδων εκτέλεσης που χρησιμοποιήθηκαν. Θα έλεγε κανείς, ότι η όμοια μοίρα των δύο λαών πρέπει να τους συνενώνει σε έναν κοινό στόχο: τη μάχη για την ευαισθητοποίηση του υπόλοιπου κόσμου ώστε να αποφευχθούν παρόμοιες τραγωδίες. Για αυτό το λόγο έχει μεγάλη σημασία η αμοιβαία αναγνώριση αυτών των γενοκτονιών.
Η αρμενική πραγματικότητα έχει αναγνωρίσει το Ολοκαύτωμα ως γενοκτονία, παρόλο που υπάρχουν περιπτώσεις ανθρώπων που θεωρούν τη Γενοκτονία των Αρμενίων περισσότερο καταστροφική σε σύγκριση με το Ολοκαύτωμα των Εβραίων. Ουσιαστικά, ωστόσο, η διαφορά τους εναπόκειται σε τρία σημεία: 1. τον χρόνο στον οποίο διατελέσθηκαν τα γεγονότα, 2. τον τόπο, και 3. το αποτέλεσμα αυτών.
Η άποψη των ιστορικών είναι πως το κράτος του Ισραήλ οφείλει να αναγνωρίσει επίσημα τη Γενοκτονία των Αρμενίων. Επί τούτου, υπάρχουν Ισραηλινοί κοινοβουλευτικοί εκπρόσωποι, όπως οι Αϊλετ Σεκτα (Ailet Sekta), Ισραήλ Χάσον, Οφιρ Ακουνις (Ofir Akunis), Ζαχαβα Γαλιον (Zaxava Galion) κ.ά., που έχουν συχνά εγείρει το ζήτημα στο κοινοβούλιο. Επιπλέον, επιφανείς προσωπικότητες, όπως ο ιδρυτής της διαβουλευτικής ομάδας φιλίας Ισραήλ-Αρμενίας, Αλεκσάντρ Τσίγκερ (ο οποίος είναι αρχισυνεργάτης του πανεπιστημίου Μπαρ-Ιλάν στο Ισραήλ), ο ειδικός στα ζητήματα Μέσης Ανατολής, Άντι Κόεν (Andy Cohen), ο επιστήμονας και συγγραφεύς του βιβλίου «Σιωνισμός και Γενοκτονία των Αρμενίων», Γιαϊρ Αουρον (Yair Auron), ο ακόλουθος της αρμενικής κοινότητας «Αραράτ» στο Ισραήλ, Μεντέλ Κορσούνσκι (Mendel Korsunsky) και πολλοί άλλοι, είναι υπέρ της αναγνώρισης της Γενοκτονίας των Αρμενίων.
Παρόλα αυτά, το επίσημο Ισραηλινό κράτος αρνείται να αναγνωρίσει τη Γενοκτονία των Αρμενίων. Οι αιτίες πιθανόν να είναι πολιτικές, οικονομικές ή θρησκευτικές, όπως αναφέρει ο Γιαϊρ Αουρον (2). Ωστόσο, ως βασική αιτία μη αναγνώρισης της Γενοκτονίας των Αρμενίων θεωρείται το γεγονός ότι τα χαρακτηριστικά της «αποκλειστικότητας» και «μοναδικότητας» που αποδίδονται στο Ολοκαύτωμα των Εβραίων και το καθιστούν ως «γεγονός άνευ προηγουμένου» δεν αποδίδονται ηθελημένα στη Γενοκτονία των Αρμενίων. Για παράδειγμα, ακόμη και η ένθερμη οπαδός της αναγνώρισης της Γενοκτονίας των Αρμενίων και πρόεδρος του κόμματος ΜΕΡΕΤΣ, Ζαχαβα Γαλιον, η οποία τονίζει ότι «Αυτό το βήμα (αναγνώριση της Γενοκτονίας – Σ.Σ.) είναι ηθικό χρέος του εβραϊκού λαού», δε θεωρεί ισάξια γεγονότα τη Γενοκτονίας των Αρμενίων και το Ολοκαύτωμα των Εβραίων. Πράγμα που, έμμεσα, υπογραμμίζει η «διάφορα» αυτών των τραγωδιών.
Το Φεβρουάριο 2012, ο αρχηγός του υπουργείου εξωτερικών του Ισραήλ, Αβιγκντορ Λίμπερμαν, τοποθετήθηκε κατά της αναγνώρισης της Γενοκτονίας των Αρμενίων, λέγοντας: «Το Ισραήλ από την ημέρα της ίδρυσής του δεν συμφωνούσε με τη χρήση του όρου «Ολοκαύτωμα» για το χαρακτηρισμό κανενός άλλου γεγονότος εκτός της εξόντωσης των Εβραίων. Εμείς θεωρούμε, ότι αυτό που έζησε ο εβραϊκός λαός κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν συγκρίνεται με τίποτα. Οποιαδήποτε απόπειρα χρήσης της ορολογίας «Ολοκαύτωμα» προς χαρακτηρισμό άλλων συγκρούσεων και άγριων σκοτωμών στην Αφρική, την Ασία, τα Βαλκάνια εμείς δεν θα τη δεχτούμε».
Κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, οι Ναζί και οι συνένοχοί τους αφάνισαν εκατομμύρια ανθρώπους διάφορων εθνικοτήτων στην Ευρώπη, την Ασία και αλλού. Μεταξύ αυτών βρίσκονταν και οι Εβραίοι, οι όποιοι βίωσαν τις φρικαλεότητες αυτού του πολέμου. Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί τα δεινά αυτού του λαού. Μάλιστα, το 1979 όταν βρισκόμουν στην Ανατολική Γερμανία απέτινα φόρο τιμής στη μνήμη των θυμάτων των Ναζί στο πρώην στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μπούχενβαλντ, και η σκέψη που κατέκλεισε το μυαλό μου ήταν μία: ότι δεν είναι δυνατόν άνθρωποι να έχουν διαπράξει τόσο φρικιαστικά εγκλήματα.
Η πράξη της γενοκτονίας είναι τρομερό κακούργημα και προκαλεί αξεπέραστο πόνο στους λαούς που υποβάλλονταν σε αυτό το έγκλημα. Έτσι, κανένας λογικός άνθρωπος δεν μπορεί και δεν έχει το δικαίωμα να συγκρίνει το βαθμό του πόνου που έχει βιώσει ένας λαός ή να αποτιμήσει ποσοτικά τη βλάβη που έχει προκαλέσει ένα γεγονός από κάποιο άλλο. Κατά την άποψή μου, η Ναταλία Γκέλμαν πολύ εύστοχα έχει πει: «Σε αυτό που κανείς γίνεται θύμα δεν υπάρχει δόξα. Δεν είναι σωστό και δε είναι ηθικό ο αριθμός των πεσόντων θυμάτων να χρησιμοποιείται ως μέγεθος σύγκρισης. Είναι αδύνατο να συγκριθεί ποιος λαός έχει υποφέρει περισσότερο: η Ρωσίδα μάνα που ο γιος της σκοτώθηκε στο ΓΚΟΥΛΑΓΚ (3), η Αρμένισα μάνα που τα παιδιά της αφανίζονταν από τους θρησκευτικούς φανατικούς την περίοδο της σφαγής στην Τουρκία το 1915 και η Εβραία μάνα υποφέρουν ισάξια». Η Γκέλμαν παρόλο που είναι δικαία στα λόγια της, δεν είναι συνεπής σε αυτά που λέει,διότι θεωρεί το Ολοκαύτωμα σαν «αποκλειστικό, μοναδικό γεγονός». Και με αυτόν τον τρόπο, λοιπόν, αναιρεί τα λεγόμενά της. Επιπλέον, θα ήθελα να θίξω ένα σημείο στο λόγο της αξιότιμης Κας Γκέλμαν: τους Αρμένιους τους αφάνισε το τουρκικό κράτος, και όχι θρησκευτικοί φανατικοί. Διότι, φαίνεται πως η επιλογή του συγκεκριμένου χαρακτηρισμού αποσκοπεί στην υποτίμηση της τραγωδίας του αρμενικού λαού. Τέλος, κατακρίνοντας τους φανατικούς δεν χρειάζεται να γίνεσθε εσείς φανατική.
Πράγματι, είναι ανήθικο να συγκρίνονται οι τραγωδίες μεταξύ τους. Μπορούμε να αναφερθούμε στη διάφορα των τρόπων εκτέλεσης των γενοκτονιών και στις συνέπειες αυτών, αλλά όχι να τις συγκρίνουμε ως προς το μέγεθος της συμφοράς και του πόνου που προκάλεσαν. Καμία γενοκτονία δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως μοναδική ή μη μοναδική. Δυόμιση εκατομμύρια Λευκορώσοι, που σκοτώθηκαν στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν το ίδιο αθώοι με τους Εβραίους, παρόλο στη δεύτερη περίπτωση ο πληθυσμός των θυμάτων ήταν μεγαλύτερος. Ομοίως, το 1,5 εκατομμύριο Αρμένιοι που σκοτώθηκαν 25 χρόνια νωρίτερα ήταν το ίδιο αθώοι.
Συνεχίζοντας, κανείς δεν μπορεί και δεν έχει το δικαίωμα να αγνοεί τη Διεθνή Σύμβαση για την Πρόληψη και Καταστολή του Εγκλήματος της Γενοκτονίας, στην οποία αναφέρθηκα παραπάνω.
Στη Σύμβαση σημειώνεται: γενοκτονία αποτελεί οποιαδήποτε από τις ακόλουθες πράξεις η οποία διαπράττεται με σκοπό την καταστροφή, εξ ολοκλήρου ή εν μέρει, μιας εθνικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας (Άρθρο ΙΙ). Ως πράξεις γενοκτονίας θεωρούνται:
1. Η δολοφονία μελών των αναφερόμενων ομάδων.
2. Η πρόκληση σοβαρής σωματικής ή διανοητικής βλάβης σε μέλη της ομάδας.
3. Η ηθελημένη επιβολή στην ομάδα συνθηκών διαβίωσης που αποσκοπούν στην ολοσχερή ή μερική φυσική εξόντωσή της.
4. Η επιβολή μέτρων που αποσκοπούν στην παρεμπόδιση των γεννήσεων στο εσωτερικό της ομάδας.
5. Η δια της βίας μεταφορά των παιδιών της ομάδας σε μια άλλη ομάδα.
Βάσει ιστορικών στοιχείων, όλες οι προαναφερόμενες πράξεις γενοκτονίας είχαν πραγματοποιηθεί από τους Τούρκους στην περίπτωση των Αρμενίων κατά την περίοδο 1894-1923. Η Γενοκτονία των Αρμενίων που πραγματοποίησαν ο σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίτ Β΄ και οι Νεότουρκοι ήταν καλά σχεδιασμένη και οργανωμένη. Εάν κάποιος έχει αμφιβολίες, για περαιτέρω διάβασμα επί του θέματος συνιστώ τα εξής βιβλία:
1. «Οι σκοτεινές πτυχές της οθωμανικής επανάστασης και πλάνο του Ιττιχάτ αφανισμού των αρμενίων» Μεβλάν Ζαντέ Ριφάτ, (αραβόγραφη τουρκική, Χαλέπι, 1929, αρμενική μετάφραση: Օսմանյան յեղափոխության մութ ծալքերը եւ Իթթիհատի հայաջինջ ծրագիրները, Έρεβαν, 1990).
2. «Γενοκτονία των αρμενίων στην Οθωμανική αυτοκρατορία» (Συλλογή ντοκουμέντων, στα ρώσικα, Έρεβαν, 1991).
3. «The memoirs of Naim Bey. Turkish official documents relating to the deportations and massacres.» Compilend by Aram Andonyan, London, 1920 (αρμενική μετάφραση: Արամ Անտոնյան, Մեծ ոճիրը, Έρεβαν, 1990).
Στις πράξεις Τούρκων και Γερμανών Ναζί υπήρχαν πολλά κοινά. Βεβαίως, οι Τούρκοι δεν διέθεταν θαλάμους αερίων, όμως είχαν εφαρμόσει διαφορετικές μεθόδους καταστροφής, όπως την πυρπόληση κλειστών χώρων γεμάτους Αρμενίους, όπως εκκλησίες, οικίες ή σπηλιές. Στη σπηλιά της έρημου Δεϊρεζ-Ζορ, για παράδειγμα, από τον καπνό πνίγηκαν 30.000 Αρμενόπουλα. Επί τούτου, ο Λεβόν Μελίκ-Σαχναζαριάν αναφέρει: «Στην ουσία αυτός ήταν ο πρώτος θάλαμος αερίων στην ιστορία της ανθρωπότητας». Επίσης, οι Τούρκοι γιατροί αποτέλεσαν τους προδρόμους στα ιατρικά πειράματα, καθώς πειραματίζονταν πάνω σε υγιείς, νεαρούς Αρμένιους (4). Λίγα χρόνια αργότερα το παράδειγμά τους ακολούθησαν οι Γερμανοί γιατροί.
Οι Τούρκοι ξεπέρασαν τους Γερμανούς συνάδελφους τους και στην τομέα της εθνικής – πολιτιστικής γενοκτονίας. Αυτοί γκρέμισαν δεκάδες πόλεις, εκατοντάδες χωριά, εκατοντάδες εκκλησίες, κάψανε δεκάδες χιλιάδες τυπωμένα, αλλά και χειρόγραφα βιβλία στα αρμένικα, ελληνικά, λατινικά, εβραϊκά και με άλλες γλώσσες, τα έργα διανοούμενων της αρχαιότητας, του μεσαίωνα και νέας εποχής, κι έτσι επέφεραν μεγάλη ζημία στον παγκόσμιο πολιτισμό. Ενδεικτικά αναφέρω πως από της 2549 αρμενικές εκκλησιαστικές κατασκευές στην οθωμανική αυτοκρατορία και τη Δυτική Αρμενία οι Τούρκοι κατέστρεψαν πάνω από 1600. Οι Τούρκοι καταστρέφοντας της αρμενικές πολιτιστικές μνημεία, είχαν ως σκοπό να εξαφανίσουν τα ίχνη της ύπαρξης των Αρμενίων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Υπάρχουν πολλά παραδείγματα που αποδεικνύουν τον κοινό τρόπο δράσης Τούρκων και Γερμανών. Θα μπορούσε να ειπωθεί πως στην ουσία οι Τούρκοι εθνικιστές αποτέλεσαν τους «δασκάλους» των Γερμανών Ναζί. Επίσης, δεν μπορώ να μην συμφωνήσω με τα λεγόμενα του Λεβόν Μελίκ-Σαχναζαριάν, ο οποίος αναφέρει ότι «… οι 11 χιλιάδες Γερμανοί αξιωματούχοι και ειδικοί που ήταν σε αποστολή στην Τουρκία για να βοηθήσουν τους Τούρκους επηρεάστηκαν από αυτούς στο ότι επέλεξαν να βλάψουν απροστάτευτους και αθώους ανθρώπους».
Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί η έκφραση του Χίτλερ αναφορικά με τους Αρμένιους (5). Η ατιμωρησία των προηγουμένων γενοκτονιών γεννά καινούργιες. Γενοκτονίες θα συμβαίνουν αν η τραγωδία ενός λαού θεωρείται πιο αποκλειστική από τις τραγωδίες άλλων λαών. Γενοκτονίες θα συμβαίνουν αν ο κόσμος δεν καταδικάζει όλες τις γενοκτονίες και δεν τιμωρεί τους οργανωτές και τους εκτελεστές αυτών.
Ολοκληρώνοντας, θα ήθελα να αναφερθώ σε ένα τμήμα του άρθρου με τίτλο «Δύο παρατηρήσεις για την Γενοκτονία των Αρμενίων» που έγραψα πριν 14 χρόνια στην αθηναϊκή αρμένικη εφημερίδα «Χαϊαστάν» (15 Μάη 2002, № 10, σελ. 12): «… πρέπει να διαπιστώσουμε, ότι τους Εβραίους τους εξολόθρευσαν χιλιάδες μίλια μακριά από την πρώην και σημερινή πατρίδα τους, ενώ τους Αρμένιους στην ίδια την πατρίδα τους… Εάν στους Εβραίους αφαίρεσαν τις περιουσίες και τη ζωή τους, στους Αρμένιους αφαίρεσαν τις περιουσίες, τη ζωή και την πατρίδα τους…».
Μετά το Ολοκαύτωμα ο εβραϊκός λαός απέκτησε ξανά την πατρίδα του και ξανάκτισε το κράτος του, έλαβε από την Δυτική Γερμανία αποζημίωση (822 000 000 $) και πληρωμές για τις ζημιές (1 700 000 000 $). Αντιθέτως στην περίπτωση της Γενοκτονίας των Αρμενίων, οι Αρμένιοι έχασαν τα 9/10 της πατρίδας τους και οι ζημιές ανήλθαν στα 19 130 982 000 φράγκα (βάση αποτίμησης του νομίσματος εκείνη τη εποχή).

----------------------------
1. Дэвид Дюк, Еврейский вопрос глазами американца  (http://conrad2001.narod.ru/…/libra…/books/duke/article_1.htm). Πρέπει να τονίζω, ότι ο Διούκ λεπτομερείς ερεύνησε το Ολοκαύτωμα και δεν αμφιβάλλει το γεγονός της γενοκτονίας των εβραίων, αλλά αμφιβάλλει στην αποκλειστικότητα του Ολοκαυτώματος.
2. Βλ. http://novostink.ru/…/105891-kto-pomnit-segodnya-ob-armyana… (ρως.).
3. ΓΚΟΥΛΑΓΚ (Γκουλάγκ στην πρώην Ε.Σ.Σ.Δ., το αρκτικόλεξο της σοβιετικής υπηρεσίας που επόπτευε τα «στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας όπου εξορίζονταν οι πάσης φύσεως αντιφρονούντες πολιτικοί κρατούμενοι, ύποπτοι κ.λ.π.).
4. Les persécutions contre les médecins arméniens. Pendant la guerre générale en Turquie, Constantinople, 1919, p. 7, 20-25.
5. 22 Αυγούστου το 1939 ο Χίτλερ στην ομιλία του προς την ανώτερη αρχηγία του Βερμαχτ, ιδιαίτερα σημείωσε: «…ο στόχος του πολέμου δεν είναι η απόκτηση ορισμένων συνόρων, αλλά η φυσική εξολόθρευση του εχθρού… Σήμερα ποιος μιλάει για την εξολόθρευση των Αρμενίων »;
6. Σύμφωνα με τα υλικά της Συνδιάσκεψης ειρήνης των Παρισίων το 1919-1920 η ζημία που προκάλεσαν οι τούρκοι στους Αρμένιους της Δυτικής Αρμενίας είναι 14.598.510.000 φράγκα με τιμή της εποχής, ενώ η ζημία στους Αρμένιους της Ανατολικής Αρμενίας ανέρχεται στα 4.532.472.000 φράγκα. Υπολογιζόμενη το 2015, η συνολική ζημία των Αρμενίων στην αρμενική Γενοκτονία την περίοδο 1894-1923 είναι πάνω από τρία τρισεκατομμύρια δολάρια (ArmenianGenocide100.org).

 Σεδράκ ΣΑΓΙΑΣ