Կովթաթարները («ադրբեջանցիները»), հակահայկական մեջբերումների իրենց  փնտրտուքի մեջ, հատուկ տեղ են հատկացնում, այսպես կոչված, «Հայերն իրենց մասին» մեջբերումներին: Այդ դեպքում էլ, ինչպես արդեն նշել եմ, ամբողջական նյութից անջատում, առանձնացնում են այն բառերը, որոնք իրենց հարկավոր են իբրև հայերի բացասական  գծերի կամ Հայաստանի թուլության ևնի «ապացույց» և ընթերցողին մատուցում մեջբերման աղավաղված տարբերակը: Անշուշտ դա հիմարություն է և ոչ գիտական մոտեցում, ոչնչությունների և փոքրոգի արարածների մոտեցում, որոնք հրաշալի գիտակցում են, որ ստեղծում են կեղծիք: Սակայն դա հաջողություն է ունենում  զարգացման մեջ հետ մնացած իրենց ցեղակիցների միջավայրում, որոնք մխիթարում են իրենք իրենց, թե թշնամիները հենց այդպիսին, ինչպես բնորոշվում են մեջբերումներում:        

Կեղծ մեջբերում ստեղծողները նույնիսկ դիմում են հայ պատմագիտության հայր Մովսես Խորենացուն (կովթաթարները գրում են «հայոց պատմության հայր», դե ինչ կարելի է սպասել ի բնե բութերից):

Ահա այն մեջբերումը Մովսես Խորենացուց, որը տեղադրել էին համացանցում կովթաթարները:

 «Отец армянской истории Мовсес Хоренаци (Моисей Хоренский) в V веке говорил о своих соплеменниках:
"-я хочу указать на жестокосердие, как и высокомерие нашего народа,...
-отвергающее благое, изменяющего истине,...
-народ строптивый и преступный,..
-ДУША, КОТОРОГО НЕ ВЕРИТ БОГУ!
-вы совершили прогневленное и в ложах ваших не принесли раскаяния
-вы заклали заклание и беззакония и уповающих на господа презрели
-поэтому найдут на вас сети того, кого вы не прознали и добыча, за который вы гонялись, сделает вас своей добычей, и вы попадете в те же сети..."»(1)

Երբ կարդացի այդ զրպարտչագիրը, լավ գիտենալով Մովսես Խորենացուն, հասկացա, թե որտեղից է վերցված կովթաթարների ստոր երևակայության այդ գլուխգործոցը: Այդ  բառակապակցությունները վերցված են, ավելի շուտ՝ առանձնացված են մեծ պատմագրի 2-րդ գրքի ՂԲ գլխից: Այդ գլխում պատմահայրը խոսում է Հայոց արքա Տրդատ Գ Մեծի մահվան մասին, որի գահակալության ժամանակ Հայաստանն ընդունել է քրիստոնեությունն իբրև պետական կրոն:  Պատմահայրը քրիստոնյա արքայի սրբությունը համեմատում է հայերի խստասրտության, ամբարտավանության և համառության հետ, երբ նրանք դեռ կռապաշտ էին:  Քրիստոնյա պատմագրի վերաբերմունքն ընդդեմ անհավատների  բնական է. ամեն մի նոր կրոն, ամեն մի նոր գաղափարախոսություն բացառում է նախորդ հավատալիքները և գաղափարները: Բոլոր հեղափոխություններն ավարտվում էին հակառակորդների բնաջնջմամբ. հիշենք անգլիական բուրժուական, ֆրանսիական մեծ, բոլշևիկյան հոտեմբերյան հեղափոխությունները, հիշենք, վերջապես, ինկվիզիցիան ևն: Մովսես Խորենացու դեպքում մենք գործ ունենք հայրենասեր պատմագրի մտքերի հետ, որն ափսոսանքով է խոսում մինչքրիստոնեական բարքերի և նրանց մասին, ովքեր դեռևս ընդդիմանում էին քրիստոնեությանը: Այս է ամբողջը: Եվ միայն կովթաթարներն իրենց առնետային էությամբ  և հայատյացությամբ կարող էին խեղաթյուրել պատմահոր խոսքերը:    

Կովթաթարները խեղաթյուրում են Մովսես Խորենացու մի հատվածը ևս ահա այս կերպ.

 «Моисей Хоренский писал об армянах (то есть называющих себя «хай»ами), что «мы ( то есть хайи) малый, малочисленный, слабый и во многих случаях, живущий под чужим господством, народ»
История Армении Моисея Хоренского.М..,1893, с.4»

Թավ տառերով ես ընդգծել եմ կեղծարարների հնարած բառերը: Ապացուցելու համար կովթաթարների աչառությունն ու ստորությունը, բերեմ Մովսես Խորենացու երկի ռուսերեն թարգմանության այն մասը, որտեղից քաղված են այդ անհոդաբաշխ բառերը և թավ տառերով  նշում եմ իրական և շինծու քաղվածքների տարբերությունը:

 «Ибо хотя мы и небольшая грядка, и числом очень ограничены, и обделены могуществом, и многократно бывали покорены другими государствами, но ведь и в нашей стране свершено много подвигов мужества, достойных быть письменно увековеченными».(2)

Պետք է նշեմ, որ պատմական գիտության մեջ Խորենացու այդ հատվածին շատերն են անդրադարձել (3), սակայն ոչ ոք իրեն թույլ չի տվել անտեսել «но ведь и в нашей стране свершено много подвигов мужества, достойных быть письменно увековеченными» մասը: Խորենացու այդ և նման մտքերն, իր երկրի և ժողովրդի մասին, չեն համապատասխանում  կովթաթար ստահակների հետապնդած նպատակին:

Ես ինձ թույլ եմ տալիս մի քանի խոսք ասել Խորենացու «Ибо хотя мы и небольшая грядка, и числом очень ограничены...»(«Որովհետև թեպետ մենք փոքր ածու ենք և թվով շատ սահմանափակ...») արտահայտության մասին: Պատմագիրը նկատի ունի ոչ թե հայերի սակավաթվությունը, այլ տարածված լինելը՝ ի տարբերություն բյուզանդացիների և պարսիկների:  Հայերի մեծաթվությունն ապացուցվում է նրանով, որ   IVդ. նրանց թիվն անցնում էր 4 000 000-ից.այդ մասին հաղորդում է պատմագիր Ագաթանգեղոսը: Նա նշում է, որ Հայաստանում քրիստոնեություն ընդունեցին 4 340 000 մարդ: (4) Եթե հաշվի առնենք այն պարագան, որ մ.թ. սկզբին երկրագնդի բնակչությունը 169 700 000էր (5), ապա հայերը աշխարհի մեծաթիվ ժողովուրդներից էին և կազմում էին Երկիր մոլորակի բնակչության շուրջ 3 %-ը:

Ավարտելով, ուզում եմ նշել. Մովսես Խորենացին իսկական հայրենասեր է, նա գրում է պատմությունն առանց թաքցնելու եղած թերությունները, որպեսզի հետնորդները չկրկնեն այդ սխալները և միաժամանակ գրում է Հայկ Նահապետի, Արամանյակի, Արամի, Արայի, Պարույրի, Տիգրանի, Արտաշեսի, Վաղարշակի, Արտավազդի, Տրդատի և այլոց մասին, որպեսզի հետնորդները շարունակեն նրանց փառավոր գործերը: Խորենացին գրել է իրական պատմությունը,  իր ժամանակի «բոլոր հյուսիսային ազգերի մեջ»  վեհագույն (6)   հայ ժողովրդի պատմությունը:

--------------------

1.Այս  և այլ «մեջբերումներ» տեղադրված էին userdocs.ru/literatura/3770/index.html?page=3կայքում, սակայն հիմա դրանք հեռացվել են այդտեղից, սակայն, հնարավոր է, դեռևս լինեն կովթաթարական կայքերում:

2. Мовсес Хоренаци. История Армении. Перевод с древнеармянского языка, введение и примечания Гагика Саркисяна. Ереван, «Айастан», 1990, с. 7.Պետք է նշեմ, որ Գ. Սարգսյանը Մովսես Խորենացու գործածած «թագավորությունների» բառը  թարգմանել է «պետությունների» -Ս.Կ.

3.Մովսես Խորենացու երկի այդ հատվածը մանրամասնորեն վերլուծել է Արմեն Այվազյանը  (տե՛ս Արմեն Այվազյան, Հայաստանի պատմության լուսաբանումը ամերիկյան պատմագրության մեջ, Երևան, 1998).

4.Տե՛ս Ագաթանգեղոս, ՊատմությունՀայոց, 814, 833, 835, Երևան, 1977,

Էջ 132,137:Ագաթանգեղոսը նշում է նաև, որ շատերը հակառակվում էին ընդունել  քրիստոնեությունը:

5. Տե՛ս Εγκυκλοπαίδεια Grand Larousse,  τόμος 2, Αθήνα, 2001, σελ. 251.

6.Մովսես Խորենացի, Պատմություն հայոց, Գ, ԿԸ, Երևան, 1968, էջ315:

Հայկական հանրագիտարանի նախկին

 ավագ գիտական խմբագիր

Սեդրակ Կրկյաշարյան