Այս հոդվածը գրել եմ 2013 թ. մայիսի 4-ին

Մի առիթով գրել եմ, որ բանավեճի ժամանակ, երբ կողմերից մեկը չունի իր մտքերը հիմնավորելու փաստարկներ, սկսում է հայհոյել, անպատվել ընդդիմախոսին: Դա ինձ երբեք դուր չի եկել. ես դա չեմ ընդունում: Սակայն, ամեն անգամ, Բահրամ Բաթըևի բտամտության գլուխգործոցները կարդալուց, համոզվում եմ, որ այդ զառամախտավորը, հայերի հանդեպ ունեցած ատելությունից և վախից հայտնվում է հոգեկան հափշտակության մեջ և դատողություններ է անում այնպիսի բաներից, որոնք անհասանելի են նրա մտավոր զարգացմանը, մոգոնում է  հերյուրանքներ, անկարողությունից և կատաղությունից հայհոյում է, անպատվում՝ դրանով իսկ հարկադրելով նույն կերպ վարվել իր հանդեպ:

Նա շատ անգամ է իր հիմար գլխին հարվածներ ստացել տարբեր ԶԼՄ – ներում և երևում է դեռ շատ անգամ է ստանալու, որովհետև նրա հիվանդությունն անբուժելի է:  Ես արդեն գրել եմ նրա մասին (տե՛ս այս կայքէջի «Тенденциозное искажение исторических событий» և «Продажный лжеучёный Михаил Мейер и госдворняшка Бахрам Батыев»հոդվածները «Страницы на русском языке»վերտառության տակ) և ինձ հայտնի է նրա թերզարգացածության աստիճանը: Սակայն հարկադրված եմ մեկ անգամ էլ ապացուցել դա՝ կապված նրա հերթական հերյուրանքի հետ  (www.vesti.az/news/157063):

Այդտեղ նա բարբաջում է օդանավակայանում Լեոնիդ Յակուբովիչի հետ կապված մի միջադեպի մասին:  Ես չեմ խորանալու իր հեղինակին արժանի այդ զրպարտչագրի մանրամասների մեջ, այլ ուզում եմ ուշադրություն հրավիրել այն բանին, որ օգտվելով առիթից,  Բաթըևը համեմատում է ժողովուրդների արժանիքները (այս դեպքում՝ հայերի և ուկրաինացիների), անպատվում է հայերին և  բերում «օրինակներ», որոնք իր հիվանդ երևակայությամբ «բնորոշում են»  հայերին:

Ընդհանրապես անազնվություն է ժողովուրդներին համեմատելը, որովհետև արժանիքներ և թերություններ ունեն բոլոր ժողովուրդները: Օրինակ, «ադրբեջանցիների», ավելի շուտ՝ կովկասյան թաթարների (այսուհետև՝ կովթաթար/ներ – Ս.Ս.) արժանիքներից մեկը քնած մարդուն կացնահարելն է: Մեկ այլ արժանիքը՝ քնած մարդուն կացնահարողին հերոս հռչակելն է կամ հայ մանուկին բռնաբարելը, նրա աչքերը հանելը և գլխին մեխ գամելը և կամ ծերերին տանկով քարշ տալը… Դե իսկ այն, որ կովթաթարները կտրտված տեղանքով վազքի աշխարհի չեմպիոններն են, երբ տեսնում են հայ զինվորին՝ դա ակնհայտ է:

Կովթաթարների բազմաթիվ թերություններից նշեմ միայն մեկը. նրանք որոշակի անուն չունեն: Նրանք մե՛րթ «ադրբեջանցի» են, մե՛րթ՝ «ազերի» և, չգիտես ինչու, ամաչում են իրենց իսկական անունից՝ կովկասյան թաթարներ կամ անդրկովկասյան թուրքեր: Իսկ չեչենները, որոնք կովթաթարների կողմում կռվում էին Արցախի հայերի դեմ, կովթաթարներին անվանում են ոչ այլ կերպ, եթե ոչ՝ азербараны (ադրոչխարներ), երբ հասկացան նրանց էությունը:

Սակայն անցնեմ նրան, թե հայերին «բնորոշող» ի՞նչ օրինակներ է բերում Բաթըևը իր ոչխարային երևակայությամբ. «… հայերի ինչ պատվի  կամ արժանապատվության մասին կարելի է խոսել: Դեռ 19-րդ դարում ռուս մեծ բանաստեղծ Ալեքսանդր Սերգեևիչ Պուշկինը լավ զննել է հայերին (Պուշկինը գործ ու բան չուներ՝ հենց միայն հայերին էր զննում-Ս.Ս) գրելով իր «Տազիտ» պոեմում նշանավոր «Դու վախկոտ ես, դու ստրուկ ես,  դու հայ ես» [տողը]: Ֆրանսիացի գիտնական դը Բանը նույնպես բարձր կարծիք չուներ հայերի պատվի և արժանապատվության մասին. «Լսե՞լ է ինչ-որ մեկը հայերի ժողովրդական հերոսության մասին: Որտե՞ղ են փորագրվել ազատության համար նրանց ճակատամարտերի անունները: Ոչ մի տե՛ղ: Որովհետև հայերի «հերոսները» ավելի շուտ իրենց ժողովրդի դահիճներն էին, քան փրկարարները»:

Նախ, «Տազիտ»-ի մասին: Եթե Բաթըևը կարդացել է «Տազիտ»-ը և չի հասկացել  «Դու վախկոտ ես, դու ստրուկ ես,  դու հայ ես» տողը,  ապա նա անհույս բթամիտ է: Եթե կարդացել է և հասկացել իմաստը, սակայն այնուամենայնիվ այդ տողը մեջբերում է հայերին անպատվելու համար, ապա նա վստահաբար ստահակ է: Երկու դեպքում էլ այդ տողը հասցեագրված է իր ոչխարամիտ ցեղակիցներին ուրախացնելու և անտեղյակների համար:

Որպեսզի անտեղյակները հասկանան, թե ինչի մասին է խոսքը, համառոտ բերեմ «Տազիտ» պոեմի բովանդակությունը: Ծեր չեչեն Գասուբի ավագ որդուն սպանում է նրա թշնամին: Որդու թաղումից հետո Գասուբի մոտ են բերում նրա կրտսեր որդուն՝  Տազիտին, որին 13 տարի դաստիարակել էր մի ծերունի և նա դարձել էր  քաջ չեչեն:  Գասուբը մտածում էր, որ Տազիտը վրեժ կլուծի եղբոր համար: Սակայն Տազիտը չի արդարացնում նրա հույսերը: Տազիտը օրերով թափառում էր սարերում ու ձորերում:  Մի անգամ նա հանդիպում է թիֆլիսցի հայ վաճառականի և, երբ Գասուբը հարցնում է որդուն՝ սպանե՞ց արդյոք վաճառականին, Տազիտը պատասխանում է՝ ոչ: Մի այլ անգամ նա հանդիպում է իրենց փախած ստրուկին և չի սպանում նրան: Երրորդ անգամ հանդիպում է իր եղբորը սպանողին և չի սպանում նրան:  Երբ Տազիտը հորը ասում է, որ հանդիպել է եղբորը սպանողին, հայրը հարցնում է՝ ո՞ւր է նրա գլուխը, Տազիտը պատասխանում է՝ նա  « Միայնակ էր, վիրավոր էր ու անզեն...»: Գասուբը հասկանում է, որ որդին չի սպանել նրան, նա զայրանում է, ասելով՝

«Կորի՛ր այստեղից՝ դու իմ որդին չես,

Դու չեչեն չես՝ դու պառավ ես,

Դու վախկոտ ես, դու ստրուկ ես, դու հայ ես»:

 Պուշկինի այս հատվածում Գասուբի խոսքերը վերաբերում են ոչ թե հային, ինչպես ուզում է ներկայացնել հատուկ բթամիտ Բաթըևը, այլ՝ Տազիտին. Գասուբը որդուն համեմատում է պառավի, վախկոտի, ստրուկի, հայի հետ, որոնք չեն սպանում միայնակներին, վիրավորներին, անզեններին: Բայց ինչպե՞ս կարող է դա հասկանալ Բաթըևը՝ հետնորդը ոչ վաղ անցյալում քոչվորների, որոնց համար անհասկանալի են «պարտք», «պատիվ», «հարգանք», «կարեկցանք» հասկացությունները և որոնք սովոր են սպանել ծերերին, անուժներին, կանանց և երեխաներին: Բաթըևը իր հիվանդ մեկնաբանությամբ վերջին տողը անվանում է «նշանավոր»: Եթե այդ տողը նշանավոր է, ապա նրանով, որ ապացուցում է հայի ազնվությունն ու մարդասիրությունը: Որպեսզի վերջացնեմ Բաթըևի աչառու լինելն ապացուցող այս հատվածը, նշեմ, որ Պուշկինը իր այդ պոեմի ուրվագծերում «հայ» (армянин) բառի հետ նշել է նաև «քրիստոնյա» (христианин) բառը: Այսինքն՝ армянин բառի փոխարեն կարող էր լինել  христианин բառը: Սակայն Պուշկինն ընտրել է армянин բառը, որը լավ հանգավորվում էր և բացի այդ, իբրև խելացի մարդ, նա լավ հասկանում էր, որ ոչ ամեն քրիստոնյա է մեծահոգի, ինչպես հայը: Եթե Պուշկինը իմանար, որ ինչ-որ ժամանակ գանգուղեղի բորբոքում ունեցող մի կովթաթար սխալ կհասկանա իրեն, չէր անի այդ բանը:

 Ինչ վերաբերում է ֆրանսիացի գիտնական դը Բանի կարծիքին, որը մեջբերում է իր զրպարտչագրում Բաթըևը, ապա այդ ֆրանսիացին, ընդհանրապես նման բան չի ասել և դա մի նոր ապացույց է կովթաթարի անբուժելի սրիկա լինելու մասին: Եվ քանի-որ խոսք գնաց մեջբերումների մասին, ես ուզում եմ մեջբերել մեկ այլ գիտնականի, նույնպես, ի դեպ՝ ֆրանսիացու, Ռընե Գրուսեի մի քաղվածքը. «… Տիգրանը, թերագնահատված այդ մեծ տիրակալը… անշուշտ, ավելի է արժանի պատմության հիացմունքին, քան նրա ժամանակակից Միհրդատ Եվպատորը, եթե ցանկանանք նկատել, որ Միհրդատը փայլուն կերպով «ինքնասպանության հասցրեց իր երկիրը», մինչդեռ Տիգրանը ապահովեց իր ժողովրդի հավերժական հարատևումը»* 

 Ես կարող եմ մեջբերել Հայաստանի և հայերի վերաբերյալ  հին աշխարհի, միջնադարի և մեր օրերի նշանավոր մարդկանց այլ կարծիքներ, սակայն սահմանափակվեմ միայն մեջբերելով Կովկասում գործող թուրքական զորքերի հրամանատար Վեհիբ փաշայի խոսքերը: 1918 թ. նա խոստովանեց, որ Ղարաքիլիսայի ճակատամարտում (1918 թ. մայիսի 24-28-ին) «...հայերը ցույց տվեցին, որ նրանք կարող են լինել աշխարհի լավագույն զինվորները»:  Այդ բանն իրենց վրա զգացին նաև Բաթըևի ցեղակիցները 1991-94 թթ.՝ մինչև ծնկաչոք զինադադար աղերսելը: 

Ավարտելով, ուզում եմ նշել՝ ժողովրդի արժանիքը և նրա մտավոր կարողությունները կապ չունեն նրա քանակի կամ նավթի առկայության հետ: Դրա պերճախոս վկայությունը կարող է լինել  ուսանողների ընդունելության պետական հանձնաժողովի նախագահ Մալեյկա Աբբասզադեի ելույթը բաքվի նավթի բարձրագույն դպրոցում. «Սովորողների գնահատման Միջազգային ծրագրի համաձայն, 15 տարեկան երեխաների գիտելիքների մակարդակով Ադրբեջանը աշխարհի 57 պետությունների մեջ գտնվում է 56-րդ տեղում»: Բրավո՜, երկրորդը՝ վերջից: Այնպես-որ հետագայում սպասենք նոր բաթըևների:

 Իր հիմարության այս վերջին գլուխգործոցում Բաթըևի դուրը շատ է եկել  «ոչխարներ»  (бараны) բառը և դա բնական է, որովհետև կարգին մարդանցից նրա նախնիներին տարբերել են նրանց ոչխարների բրդի գույնով:

---------------

* René Grousset, Préface, «N. Adontz, Histoire ď Arménie, Paris, 1946», գրքում, էջ  VII:

 Ս.ՍԱՅԱՍ